Liên tiếp trong thời gian vừa qua, Cục Quản lý Dược đã đưa ra các thông báo về thu hồi thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau do phát hiện thuốc giả. Thuốc giả đã được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ghi nhận là mối đe dọa nghiêm trọng đối với người bệnh trên toàn cầu.
Thuốc giả đã được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ghi nhận là mối đe dọa nghiêm trọng đối với người bệnh trên toàn cầu (Hình ảnh minh họa)
Tình hình thuốc giả trên thế giới
Theo báo cáo “Hệ thống giám sát và giám sát toàn cầu” của WHO năm 2017, ước tính cứ 10 sản phẩm y tế ở các nước có thu nhập thấp và trung bình thì có 1 sản phẩm không đạt tiêu chuẩn hoặc bị làm giả. Theo báo cáo của IRACM (Viện Nghiên cứu quốc tế về chống thuốc tân dược giả) và Interpol năm 2020, buôn bán các sản phẩm sức khỏe giả mang lại lợi nhuận gấp 10 đến 20 lần so với buôn bán heroin. Vì vậy, tội phạm bán ma túy đang chuyển sang kinh doanh dược phẩm giả vì lợi nhuận cao. Các báo cáo cũng ghi nhận buôn bán thuốc giả là một ngành công nghiệp thu lợi nhuận 200 tỷ đô la Mỹ mỗi năm và đưa ra dự đoán hơn 90% hiệu thuốc trực tuyến có khả năng là bất hợp pháp.
Thời gian gần đây, các loại thuốc bị làm giả thường xuyên nhất ở các nước phát triển là thuốc đắt tiền, chẳng hạn như hormon, steroid và thuốc kháng histamin. Ở các nước đang phát triển, lại là các loại thuốc được sử dụng để điều trị các tình trạng đe dọa tính mạng như sốt rét, lao và HIV/AIDS.
Hiện tượng làm giả thuốc chữa bệnh ngày càng gia tăng, ngày càng nhiều loại thuốc chữa bệnh bị làm giả. Chúng bao gồm các loại thuốc đắt tiền, chẳng hạn như thuốc chống ung thư hoặc thuốc có nhu cầu cao, chẳng hạn như thuốc kháng vi-rút.
Định nghĩa Thuốc giả
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thì phân biệt thành 3 loại:
• Thuốc không đạt tiêu chuẩn/Kém chất lượng) (Substandard): là những sản phẩm đã được cấp phép không đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng hoặc các tiêu chuẩn đặc biệt hoặc cả hai.
• Thuốc không đăng ký/không có giấy phép (Unregistered/unlicensed): Các sản phẩm không được đánh giá và/hoặc phê duyệt bởi Cơ quan Quản lý Quốc gia hoặc Khu vực ở thị trường mà chúng được tiếp thị/phân phối hoặc sử dụng.
• Thuốc giả (Falsified): Sản phẩm xuyên tạc một cách cố ý/gian lận danh tính, thành phần hoặc nguồn gốc của sản phẩm.
Theo Luật Dược Việt Nam:
Thuốc giả là thuốc được sản xuất thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Không có dược chất, dược liệu;
b) Có dược chất không đúng với dược chất ghi trên nhãn hoặc theo tiêu chuẩn đã đăng ký lưu hành hoặc ghi trong giấy phép nhập khẩu;
c) Có dược chất, dược liệu nhưng không đúng hàm lượng, nồng độ hoặc khối lượng đã đăng ký lưu hành hoặc ghi trong giấy phép nhập khẩu, trừ thuốc không đạt tiêu chuẩn chất lượng quy định tại Khoản 33 Điều 2 Luật Dược, trong quá trình bảo quản, lưu thông phân phối;
d) Được sản xuất, trình bày hoặc dán nhãn nhằm mạo danh nhà sản xuất, nước sản xuất hoặc nước xuất xứ.
Một số nguy cơ mà thuốc giả gây ra
- Người bệnh không nhận được liệu trình điều trị cần thiết
- Người bệnh có thể bị nhiễm virut hoặc vi khuẩn khi sử dụng các chế phẩm yêu cầu vô trùng, các loại vacxin
- Thuốc giả có thể sử dụng các chất độc hại và gây tác dụng không mong muốn
- Thuốc giả có thể dẫn đến sự phát triển của các chủng vi khuẩn đa kháng
- Nếu không có các tiêu chuẩn và kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt từ ngành dược phẩm và cơ quan y tế, thuốc không đảm bảo chất lượng sẽ ảnh hưởng lên sức khỏe của người bệnh, có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng.
.jpg)
Một số sản phẩm thuốc giả có bề ngoài giống hệt sản phẩm chính hãng và rất khó phát hiện (Hình ảnh minh họa)
Làm thế nào để phát hiện ra thuốc giả
Thuốc giả rất khó phát hiện. Một số sản phẩm thuốc giả có bề ngoài giống hệt sản phẩm chính hãng và rất khó phát hiện. Tuy nhiên, người bệnh và người nhà người bệnh có thể lưu ý kiểm tra một số nội dung trước khi sử dụng thuốc:
• Kiểm tra xem thuốc có được mua ở các nhà thuốc có uy tín, được cấp phép hoạt động hay không.
• Kiểm tra bao bì sản phẩm để xác minh độ bền và khả năng chống giả mạo của nó;
• Kiểm tra ngày sản xuất và ngày hết hạn, đảm bảo rằng ngày trên bao bì bên ngoài khớp với ngày trên bao bì bên trong;
• Đảm bảo rằng sản phẩm trông giống như bình thường, không bị biến màu, xuống cấp hoặc có mùi bất thường;
• Nếu có một chút nghi ngờ nhỏ (hiệu quả điều trị bất thường, lỗi chính tả trong thông báo, v.v.), hãy hỏi dược sĩ để được tư vấn càng sớm càng tốt, đặc biệt trong trường hợp mua thuốc trên Internet.
Người bệnh và người nhà người bệnh có thể thông báo về thuốc nghi ngờ cho đơn vị cung cấp thuốc, các cơ quan quản lý Nhà nước về dược phẩm.
Một ví dụ phân biệt thuốc thật (Hình phải) và thuốc giả (Hình trái)
Làm gì để giải quyết vấn đề thuốc giả
Để giải quyết vấn nạn thuốc giả đòi hỏi phải tăng cường khuôn khổ lập pháp và hệ thống quản lý, thu thập dữ liệu, triển khai các công nghệ hiệu quả và nâng cao nhận thức. Các chính sách sẽ chỉ hiệu quả khi có sự tham gia của nhiều bên liên quan, bao gồm: người bệnh, chuyên gia y tế, các tổ chức, nhà sản xuất dược phẩm, nhà phân phối, nhà bán buôn, nhà bán lẻ cũng như các cơ quan quản lý Nhà nước.
Một số địa chỉ tiếp nhận thông tin về thuốc giả, thuốc kém chất lượng:
1. Trung tâm Quốc gia về Thông tin thuốc và Theo dõi phản ứng có hại của thuốc:
http://canhgiacduoc.org.vn/Thongtinthuoc/ThongTinYDuoc.aspx
Điện thoại: 024.3.9335.618 Fax: 024.3.9335642 Email: di.pvcenter@gmail.com
2. Cục Quản lý Dược https://dav.gov.vn/quan-ly-chat-luong-thuoc-c321.html
Điện thoại: 024.37366483. Fax: 024.38234758. Email: cqldvn@moh.gov.vn
3. Sở Y tế Quảng Ninh http://www.soytequangninh.gov.vn/GD_WS/default.aspx
Điện thoại: 0203.3825446 ; Fax: 0203.3827218; Email: syt@quangninh.gov.vn
4. Bệnh viện Việt Nam – Thụy Điển Uông Bí
Điện thoại: 02033.854038
Email: bvub.qn@gmail.com
Website: www.vsh.org.vn