Dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng cho sức khỏe phụ nữ trong suốt thời gian mang thai, sinh đẻ và cho con bú. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng dinh dưỡng trong các giai đoạn này không những là yếu tố quyết định cho sức khỏe bà mẹ, ảnh hưởng đến sự hình thành, phát triển thai mà còn tác động to lớn đến sự tăng trưởng của trẻ nhỏ, sức khỏe của trẻ khi trưởng thành.
Để hưởng ứng Tuần lễ Dinh dưỡng và Phát triển năm 2025, Khoa Dinh dưỡng Bệnh viện Việt Nam - Thụy Điển Uông Bí đưa ra một số hướng dẫn chế độ dinh dưỡng dành cho bà mẹ mang thai và cho con bú như sau:
- Trong giai đoạn 3 tháng đầu thời kỳ mang thai, cần ăn tăng cường các thực phẩm giàu acid folic, sắt: Các loại rau có lá màu xanh sẫm như cải xoăn, rau bina (còn gọi là rau chân vịt hay cải bó xôi)…; thực phẩm giàu đạm như: trứng, sữa, thịt, đậu đỗ vì đây là giai đoạn hình thành các cơ quan, tổ chức của thai nhi như tủy sống, não, tim, gan, phổi… Nên chia lượng thức ăn trong ngày thành nhiều bữa nhỏ để bớt cảm giác nghén ăn. Bà mẹ cần uống bổ sung sắt và acid folic hoặc đa vi chất theo quy định của y tế.
- Giai đoạn 3 tháng giữa của thai kỳ là giai đoạn phát triển về khung xương, chiều cao của trẻ nên chú ý ăn các thực phẩm giàu canxi, kẽm như: tôm, cua, trứng, sữa, thủy sản. Cần bảo đảm cung cấp đủ canxi 1200mg/ngày, vì thế ngoài chế độ ăn thông thường, cần bổ sung thêm 600mg canxi bao gồm: 2 miếng phô mai, 2 hộp sữa chua và 200 ml sữa nước. Thai phụ tiếp tục uống bổ sung viên sắt/acid folic hoặc viên đa vi chất theo hướng dẫn của nhân viên y tế.
+ Nên ăn các loại thịt, thịt màu đỏ, trứng, đậu đỗ các loại, vừng lạc, các rau củ màu xanh đậm, cá, thủy hải sản, đặc biệt là nhuyễn thể như: ốc, hến, trai, trùng trục hay nghêu sò… giúp bổ sung sắt, kẽm, phòng chống thiếu máu, phát triển chiều cao của trẻ từ trong bào thai và tăng miễn dịch cho trẻ.
+ Nên dành thời gian tắm nắng khoảng 20-30 phút/ngày hoặc bổ sung vitamin D 15mcg/ngày, sử dụng các thực phẩm giàu vitamin D như pho mát, cá, trứng, sữa, hoặc các thực phẩm có tăng cường vitamin D.
- Giai đoạn 3 tháng cuối thai kỳ là giai đoạn tốc độ phát triển cân nặng của thai nhi nhanh nhất, vì vậy dinh dưỡng thai phụ cần chú ý đến các nguồn chất đạm từ các thức ăn sẵn có như: trứng, cá, tôm, cua, thịt, đậu đỗ các loại (đậu tương, đậu xanh...) và vừng, lạc. Đây là những thức ăn có hàm lượng đạm cao, lại có thêm lượng chất béo giúp tăng năng lượng bữa ăn và giúp hấp thu tốt các nguồn vitamin tan trong chất béo. Nên cố gắng sử dụng sữa và chế phẩm từ sữa sao cho đạt 6 đơn vị sữa/ngày.
.jpg)
Sau khi sinh, người mẹ cần cho con bú sớm (trong vòng 1h đầu sau sinh), cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và tiếp tục cho trẻ bú đến 24 tháng hoặc lâu hơn. Chế độ ăn nhiều hơn về số lượng (đủ nhu cầu) và đảm bảo tính đa dạng thực phẩm (có ít nhất 5 trong 8 nhóm thực phẩm/bữa chính). Thức ăn dễ tiêu hóa, giàu chất dinh dưỡng
- Khẩu phần cả ngày của bà mẹ cho con bú nên chia làm nhiều bữa trong ngày (3-6 bữa/ngày).
- Uống đủ nước: 2,5 - 3 lít nước/ngày (từ 12 đến 15 cốc nước).
Những điều cần tránh dành cho bà mẹ mang thai và cho con bú:
- Không nên chỉ ăn một vài loại thức ăn hoặc ăn quá nhiều thức ăn chua hoặc cay..., vì dễ gây thiếu dinh dưỡng cho cả mẹ và thai nhi. Bữa ăn cần đa dạng với nhiều loại thực phẩm khác nhau, nên có ít nhất 10 loại thực phẩm/1 bữa chính.
- Trong trường hợp bị nghén nhẹ như buồn nôn, nôn hay sợ ăn một số thức ăn, người mẹ cố gắng thay thế sang một số thức ăn khác hoặc đồ uống khác để đáp ứng được nhu cầu dinh dưỡng khi có thai.
- Không nên quá kiêng khem, ít ăn rau, củ, quả, cá hay mỡ... gây bất lợi cho sức khỏe, ảnh hưởng đến tình trạng dinh dưỡng của mẹ và thai nhi, giảm lượng sữa sau sinh. Những thực phẩm sẵn có như cua, ốc, tôm, tép, trứng, rau xanh, quả chín nên được ưu tiên lựa chọn.
- Giảm ăn mặn, nhất là đối với những người mẹ có phù, tăng huyết áp hoặc bị nhiễm độc thai nghén để tránh tai biến khi đẻ.
- Hạn chế ăn các thức ăn có nhiều gia vị (hành, tỏi, ớt, hạt tiêu..), không nên dùng các loại đồ uống chứa chất kích thích như rượu, cà phê, thuốc lá, nước chè đặc..
- Không ăn các thức ăn dễ ôi thiu hoặc nghi ngờ ôi thiu vì dễ gây ngộ độc.
- Tránh lao động quá mức.
- Tránh lo lắng, buồn phiền, bực tức, giận dữ.
- Khi cho con bú nếu cần dùng thuốc phải hỏi ý kiến thầy thuốc, không nên tự ý dùng thuốc vì có thể nguy hại cho con và có thể làm cạn nguồn sữa mẹ.