Kháng sinh là loại thuốc đang được sử dụng phổ biến để điều trị các bệnh nhiễm khuẩn cho trẻ. Tuy nhiên, việc dùng kháng sinh có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn. Tiêu chảy là một trong những tác dụng phụ hay gặp nhất khi dùng kháng sinh ở trẻ. Vậy các mẹ cần làm gì khi con bị tiêu chảy do uống thuốc kháng sinh? Bài viết của chúng tôi sẽ giúp cung cấp những thông tin hữu ích về vấn đề này.
1. Nguyên nhân trẻ đang sử dụng thuốc kháng sinh bị tiêu chảy
Trong đường ruột luôn tồn tại các chủng vi khuẩn bao gồm cả vi khuẩn có lợi và vi khuẩn có hại. Hệ vi khuẩn có lợi nếu phát triển mạnh và đầy đủ sẽ đảm bảo chức năng tiêu hóa, hấp thụ dưỡng chất, loại bỏ chất độc hại và kiềm chế sự phát triển của các vi khuẩn gây bệnh ở đường ruột.
Khi trẻ bị ốm cần sử dụng thuốc kháng sinh. Lúc này, sự cân bằng bị đảo lộn, hại khuẩn được dịp “bùng lên” và đó là nguyên nhân dẫn đến tình trạng tiêu chảy do dùng kháng sinh.
Sử dụng thuốc kháng sinh làm đảo lộn sự cân bằng của hệ vi khuẩn trong đường ruột ở trẻ, gây ra tình trạng tiêu chảy (Hình minh họa)
2. Các loại kháng sinh thường gây tiêu chảy
Các kháng sinh có thể gây tiêu chảy đơn thuần hoặc hội chứng viêm đại tràng giả mạc là: clindamycin, erythromycin, ampicillin, amoxicillin, penicillin, nhóm cephalosporin (cefuroxim, cefixim, cefpodoxime), nhóm quinolones (ciprofloxacin, levofloxacin), và tetracycline (doxycycline, minocycline)... Trẻ có thể bị tiêu chảy dù dùng kháng sinh đường uống hoặc đường tiêm.
3. Dấu hiệu nhận biết trẻ bị tiêu chảy do dùng kháng sinh
- Khi sử dụng kháng sinh khoảng 2 - 9 ngày, đôi khi, tiêu chảy có thể bắt đầu ngay từ ngày đầu tiên và kéo dài đến một vài tuần sau khi trẻ kết thúc đợt kháng sinh. Trẻ có biểu hiện sôi bụng, đau bụng, bụng trướng nhẹ;
- Trẻ bị đau bụng, tiêu chảy nhiều lần trong ngày, có thể lên tới 15 - 20 lần/ngày;
- Phân lỏng lẫn nhầy hoặc phân xanh, vàng lổn nhổn, phân có bọt, phân sống, không thối, có lẫn thức ăn chưa tiêu, đôi khi có lẫn máu và chất nhầy;
- Trẻ phải rặn mỗi lần đi đại tiện;
- Vùng hậu môn của trẻ có thể bị hăm đỏ do tính chất axit của phân;
- Khi vi khuẩn có hại tăng sinh quá nhanh, có thể gây ra các triệu chứng của viêm đại tràng hoặc viêm đại tràng giả mạc như: Sốt cao, buồn nôn và nôn mửa, đau quặn bụng, tiêu chảy nhiều lần, phân lỏng có máu mủ.
4. Trẻ uống kháng sinh bị tiêu chảy phải làm gì?
- Nếu trẻ bị tiêu chảy nhẹ, mẹ nên tiếp tục cho trẻ dùng thuốc kháng sinh cho đủ liều mà bác sỹ yêu cầu. Bởi ngừng thuốc kháng sinh khi chưa uống hết theo chỉ định sẽ làm tăng nguy cơ kháng kháng sinh
- Mẹ không nên tự ý cho trẻ sử dụng thuốc chống tiêu chảy khác khi chưa có hướng dẫn của bác sĩ. Chúng có thể gây tương tác với loại thuốc trẻ đang dùng, có thể khiến cho tình trạng trở nên nặng hơn.
- Tình trạng tiêu chảy thường nhẹ và hết ngay khi cho trẻ ngưng dùng thuốc. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, việc tiếp tục dùng thuốc kháng sinh có thể gây ra tình trạng tiêu chảy ở trẻ nặng hơn.
- Trường hợp tiêu chảy nặng, cần dừng ngay loại kháng sinh có liên quan đến tình trạng tiêu chảy. Kết hợp bù nước, điện giải, thăng bằng kiềm toan. Nên sử dụng dung dịch uống Oresol hoặc viên hydrite để bù nước cho trẻ. Mẹ chú ý nên pha dung dịch bù nước theo đúng hướng dẫn sử dụng, một lần pha hết 1 gói hoặc 1 viên với lượng nước chín được hướng dẫn, không được chia nhỏ gói hoặc viên ra. Dung dịch bù nước đã pha nếu để quá 24 giờ không uống hết cần phải bỏ đi. Việc cho trẻ uống bù nước cần duy trì đến khi trẻ đi tiêu phân sệt và dưới 3 lần/ngày. Bên cạnh đó, thực hiện cấy phân, cấy máu để xác định chủng vi khuẩn gây bệnh.
- Các trường hợp kết hợp với chế phẩm vi sinh nhưng không có hiệu quả cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để thay thế bằng loại kháng sinh khác.
- Thay đổi chế độ ăn để làm giảm triệu chứng tiêu chảy: Chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày (khẩu phần nhỏ dễ tiêu hóa hơn), ăn thực phẩm mềm, dễ tiêu hóa (sữa chua, khoai tây, gạo và chuối), tránh ăn nhiều chất xơ và các chất lên men mạnh. Đảm bảo cung cấp đủ nước, dinh dưỡng cho trẻ, không nên cho trẻ uống nước ép trái cây hoặc nước giải khát, vì chúng có thể khiến trẻ bị tiêu chảy nặng hơn.
5. Lưu ý khi chăm sóc trẻ bị tiêu chảy do sử dụng kháng sinh
Để phòng tránh trẻ bị tiêu chảy do uống kháng sinh, cha mẹ nên chú ý đến chế độ dinh dưỡng nâng cao sức đề kháng cho trẻ.
- Không tự ý mua thuốc kháng sinh điều trị tại nhà cho trẻ ;
- Dùng kháng sinh theo đơn, không tự tăng liều, không dùng gộp cả liều đã bỏ lỡ hoặc dùng thuốc lâu hơn thời gian bác sĩ kê đơn.
- Không tự ý dùng thuốc chống tiêu chảy vì các thuốc này có thể cản trở khả năng thải độc của cơ thể, gây ra nhiều biến chứng khó lường.
- Sau khi trẻ khỏi bệnh nên tránh sử dụng loại kháng sinh đã gây tiêu chảy trước đó. Ở các lần điều trị sau, nên báo cho bác sĩ biết loại kháng sinh gây tiêu chảy cho trẻ để có hướng thay thế loại thuốc khác khi kê đơn;
- Cho trẻ uống đủ nước, không uống đồ uống có ga, tránh ăn các loại đậu hạt vì loại thực phẩm này có thể sinh hơi ở ruột, hạn chế thực phẩm nhiều gia vị, cho trẻ bú sữa mẹ hoặc uống sữa như bình thường để tránh tình trạng thiếu dinh dưỡng;
- Khi đã hết liệu trình kháng sinh có thể do trẻ sử dụng thêm các men vi sinh chứa lợi khuẩn để cân bằng lại các chủng vi khuẩn đường ruột theo chỉ định của bác sĩ.
Khi gặp tình trạng tiêu chảy nặng hoặc có bất kỳ thắc mắc nào, mẹ nên tham khảo ý kiến của dược sĩ hoặc bác sĩ.
Khoa Dược