Bong gân là tổn thương do chấn thương gây nên, nhưng không bị trật khớp, gãy xương mà chỉ có tổn thương ở các bao hoạt dịch, bao khớp, dây chằng (cấu trúc nối giữa 2 hoặc nhiều xương quanh 1 khớp). Đó thường là tình trạng dây chằng bị căng quá mức hoặc bị rách gây đau, giảm hoặc mất vận động khớp.
Trong hầu hết các trường hợp, tình trạng này là nhẹ và có thể điều trị ngay tại nhà. Nhưng nếu bong gân nặng không được xử lý phù hợp sẽ khiến khớp yếu đi, thường xuyên tái phát tạo thành biến chứng đau mãn tính, mất ổn định khớp kéo dài, viêm khớp…
Những khớp thường bị bong gân như: cổ chân, đầu gối, bàn chân, cổ tay, các ngón tay, …
1. Nguyên nhân bong gân
- Chấn thương thể thao là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất.
- Tai nạn trong sinh hoạt như nhảy từ trên cao xuống, trơn trượt
- Bê vác vật nặng thường xuyên hoặc sai tư thế
- Cố bê vác đồ vật nặng quá sức của mình
- Thao tác làm việc, lao động có tính chất lặp lại, kéo dài
2. Triệu chứng bong gân
- Đau: Nếu một cơn đau xuất hiện ngay sau khi bạn gặp phải chấn thương, đau dữ dội ngay sau chấn thương và âm ỉ sau đó, đặc biệt đau tăng khi đứng tỳ chân, vận động khớp, hoặc ấn vào vùng khớp bị tổn thương thì có thể nghĩ đến bong gân
- Sưng: là dấu hiệu luôn có khi bị bong gân, nhưng cũng cần thời gian khoảng vài giờ để biểu hiện rõ ràng.
- Bầm tím: là dấu hiệu xuất hiện muộn nhất khi các thành phần gân, cơ, dây chằng bị chấn thương và chảy máu bên trong. Qua thời gian, các thành phần thoái hóa trong máu ngấm tới da và biểu hiện dấu hiệu bầm tím.
- Giảm vận động tại khớp bị tổn thương: tất cả các triệu chứng đau, sưng khiến người bệnh không thể vận động khớp một cách tự nhiên như trước. Khoảng một ngày sau chấn thương, người bệnh sẽ tự cảm thấy cứng khớp, phải rất nhẹ nhàng mới vận động lại được.
3. Sai lầm khi điều trị bong gân
Khi mới bị bong gân, người bệnh thường có xu hướng bóp dầu nóng, rượu để xoa bóp vùng bị tổn thương. Nhưng việc làm này thường làm khớp sưng to hơn, đau hơn, chảy máu mạnh hơn.
4. Phương pháp phục hồi chức năng tại bệnh viện
-Trường hợp bong gân nhẹ:
+ Nhiệt lạnh
+ Điện trị liệu: sóng ngắn, siêu âm, điện xung
+ Giai đoạn cấp: nghỉ ngơi hợp lý
+ Sau giai đoạn cấp: vận động trị liệu
Hình ảnh điều trị điện xung cho bệnh nhân bong gân tại khoa PHCN
- Trường hợp bong gân nặng:
+ Tư thế: gác chi lên cao
+ Nhiệt lạnh, điện trị liệu trước bó bột
+ Vận động trong giai đoạn bó bột, vận động và luyện dáng đi sau giai đoạn bó bột
+ Nhiệt ấm, điện trị liệu sau bó bột
5. Phương pháp phục hồi chức năng tại nhà
Người bệnh khi được các bác sĩ chẩn đoán và được chỉ định tự tập tại nhà thì người bệnh có thể tham khảo hướng dẫn của bác sĩ, kỹ thuật viên chuyên khoa phục hồi chức năng:
- Giai đoạn cấp (từ 0-3 ngày đầu):
+ Người bệnh chườm lạnh bằng đá lạnh bọc trong khăn hoặc túi chườm lạnh. Người bệnh cần tham khảo bác sĩ cách chườm để tránh bỏng lạnh
+ Người bệnh gác chi lên cao (kê lên gối, chăn)
+ Người bệnh nghỉ ngơi, hạn chế đi lại
+ Người bệnh vận động nhẹ nhàng khớp bị tổn thương và các khớp gần
- Sau giai đoạn cấp:
+ Người bệnh có thể vẫn chườm lạnh hoặc chườm ấm nhẹ bằng túi chườm ấm
+ Tập vận động khớp bị tổn thương, các khớp xa, tập dáng đi
Dưới đây là một số động tác vận động cho người bệnh bong gân cổ chân:
Gập duỗi khớp cổ chân
Nghiêng trong nghiêng ngoài cổ chân
Gập duỗi ngón chân
6. Cách phòng ngừa bong gân
- Khởi động thật kỹ trước khi chơi thể thao hoặc thực hiện các hoạt động thể lực khác.
- Đi giày thể thao đúng chủng loại, đúng kích cỡ.
- Cẩn thận khi bước, chạy hoặc nhảy trên nền mấp mô.
- Giảm hoặc dừng chơi thể thao khi xảy ra tình trạng đau khớp cổ chân.
Người bệnh khi bị bong gân cần được tư vấn khám và điều trị, vui lòng liên hệ:
- Khoa Phục hồi chức năng, tòa nhà DIII, Bệnh viện Việt Nam - Thụy Điển Uông Bí
- Số điện thoại: 0203.627.3642