Phòng chống kháng thuốc kháng sinh: "Không hành động hôm nay, ngày mai không thuốc chữa"
Hiện nay, kháng thuốc không phải là vấn đề mới, nhưng đã trở nên nguy hiểm, cấp bách, đòi hỏi phải có sự nỗ lực của cộng đồng nhằm giúp nhân loại tránh khỏi nguy cơ quay trở lại thời kỳ chưa có kháng sinh. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhận định, chúng ta đang sống trong kỷ nguyên phụ thuộc kháng sinh và yêu cầu toàn cầu có trách nhiệm bảo vệ nguồn thuốc kháng sinh quý giá cho thế hệ sau.
Việt Nam là một trong những nước được WHO xếp vào nhóm các nước có tỉ lệ kháng thuốc kháng sinh cao nhất thế giới. Bởi hiện nay, có đến 90% nhà thuốc tại Việt Nam bán thuốc kháng sinh không cần kê đơn và 87% người dân có thể đến nhà thuốc mua kháng sinh.
Kháng thuốc kháng sinh đang trở thành vấn đề của toàn cầu (Hình ảnh minh hoạ)
Mỗi người dân chỉ mua và sử dụng thuốc kháng sinh khi được bác sỹ khám bệnh, kê đơn
Thói quen tự chữa trị và “bắt chước” đơn thuốc của người dân dẫn đến tình trạng sử dụng kháng sinh tùy tiện, kéo theo nhiều hệ luỵ. Nguy hiểm hơn là góp phần làm gia tăng sự kháng thuốc, làm yếu và mất dần đi “vũ khí” để chống lại các bệnh nhiễm khuẩn. Tình trạng đề kháng diễn ra ngày càng trầm trọng và là mối đe doạ của toàn cầu, được bắt nguồn từ một trong những nguyên nhân như:
- Dùng thuốc kháng sinh để điều trị virus: Rất nhiều trường hợp khi thấy ho, sốt, chảy nước mũi do cảm cúm, cảm lạnh, viêm họng do virus, thậm chí là ho do dị ứng thời tiết hoặc khói bụi là đã tự ý dùng kháng sinh ngay. Trong khi kháng sinh chỉ diệt được vi khuẩn chứ không diệt được virus - tác nhân gây cảm cúm. Do đó không thể sử dụng kháng sinh để điều trị cúm hoặc các bệnh cảm ho thông thường do virus gây nên.
- Tự ý tăng giảm liều dùng và thời gian điều trị: Không ít người bị bệnh có thói quen mua vài viên kháng sinh về dùng. Dùng 2-3 ngày thấy bệnh thuyên giảm, hết sốt, hết triệu chứng của bệnh thì ngừng thuốc, không uống tiếp nữa. Và cho rằng nếu uống tiếp sẽ hại người, sẽ bị tác dụng phụ... Có trường hợp khi dùng kháng sinh này vài ngày thấy triệu chứng bệnh không đỡ thì tự ý đổi sang dùng loại kháng sinh khác. Trường hợp khác lại dùng kéo dài hơn liệu trình “cho ăn chắc”. Trong khi đó một đợt điều trị kháng sinh thường từ 5-7 ngày hoặc 10 ngày tuỳ theo từng người bệnh.
- Dùng kháng sinh mạnh khi chưa cần thiết: Kháng sinh mạnh thường là những loại kháng sinh thế hệ mới, chi phí thường cao, được chỉ định trong các trường hợp bệnh nhiễm trùng nặng, nguy hiểm...và trên một số loại vi khuẩn đã nhờn với kháng sinh thế hệ cũ. Do đó, trong các trường hợp sốt, ho thông thường mà đã dùng tới các kháng sinh này sẽ gây lãng phí và góp phần làm tăng khả năng vi khuẩn kháng thuốc.
- Sử dụng kháng sinh và kháng kháng sinh trong trồng trọt, chăn nuôi: Trong chăn nuôi, để hạn chế rủi ro với các nguy cơ dịch bệnh, người chăn nuôi có thói quen dùng nhiều loại kháng sinh, thuốc kích thích bao gồm cả các hoạt chất và thuốc thú y ngoài danh mục lưu hành được sử dụng nhằm kích thích tăng trưởng hoặc phòng và điều trị cho vật nuôi. Nếu không được kiểm soát tốt, việc sử dụng các loại hoạt chất, thuốc thú y trong chăn nuôi sẽ gây ra một nguy cơ rủi ro lớn cho môi trường và sức khỏe con người như hiện tượng kháng thuốc, kháng kháng sinh ở người, do tồn dư kháng sinh từ phân, nước tiểu sang cây trồng và qua nguồn nước sang con người...
Việc sử dụng kháng sinh là hết sức cần thiết để điều trị cho người bệnh. Tuy nhiên, nếu sử dụng kháng sinh không hợp lý, lạm dụng kháng sinh, điều trị kháng sinh khi không mắc bệnh lý nhiễm khuẩn... sẽ làm gia tăng tình trạng kháng thuốc của vi khuẩn gây bệnh, tạo ra sự khan hiếm, thiếu hụt các thuốc kháng khuẩn mới, đặc biệt là kháng sinh để điều trị cho người bệnh nhiễm vi sinh vật đa kháng. Chính vì thế các chi phí xã hội và tài chính trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn kháng thuốc đang đặt gánh nặng đáng kể lên mỗi cá nhân, gia đình và xã hội do thời gian điều trị kéo dài, tiên lượng xấu, nguy cơ tử vong cao. Cụ thể:
- Tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong: Việc lạm dụng kháng sinh làm xuất hiện nhiều loại vi khuẩn kháng đa thuốc, điều này dẫn đến nguy cơ tử vong cao ngay cả với người mắc các bệnh nhiễm trùng đơn giản.
- Tăng chi phí chăm sóc sức khỏe, thời gian điều trị: Kháng kháng sinh làm tăng chi phí, thời gian điều trị, là một gánh nặng đáng lo ngại đối với gia đình và hệ thống y tế chăm sóc sức khỏe. Ngay cả khi có hiệu quả điều trị thì các bệnh nhân kháng kháng sinh cần phải nằm viện lâu dài hơn, hồi phục lâu hơn và tỷ lệ mắc phải các bệnh trong cộng đồng hay tại Bệnh viện cũng cao hơn. Những bệnh nhân nhiễm vi khuẩn kháng kháng sinh cần có sự chăm sóc, giường bệnh đặc biệt, phòng bệnh cách ly... Điều đó khiến chi phí điều trị tăng cao hơn bình thường.
- Thay đổi hướng dẫn kháng sinh: Kháng kháng sinh sẽ dẫn tới các kháng sinh phổ hẹp không còn tác dụng, không được sử dụng. Do đó, phác đồ điều trị theo kinh nghiệm của các bệnh cũng sẽ thay đổi. Hơn thế, kháng sinh phổ rộng, đắt tiền sẽ được sử dụng, làm tăng thêm độc tính cho bệnh nhân.
- Tăng gánh nặng cho các Bệnh viện: Kháng kháng sinh gia tăng làm cho các cơ sở chăm sóc y tế không còn thuốc kháng sinh để cứu chữa kịp thời, quá tải Bệnh viện do quá trình điều trị kéo dài, nguy cơ nhiễm khuẩn cao hơn với những người bệnh phải phẫu thuật.
Hình ảnh minh hoạ
Vì vậy, để tránh những hậu quả trên và dùng thuốc an toàn, hiệu quả, khi có bệnh, người bệnh cần đi khám để được dùng đúng thuốc. Khi được kê đơn dùng kháng sinh, người bệnh cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ, dùng hết liều được kê, kể cả khi đã cảm thấy khỏe và không được chia sẻ kháng sinh với người khác.
“Không hành động hôm nay, ngày mai không thuốc chữa” là khẩu hiệu mà Tổ chức Y tế Thế giới kêu gọi các nước cùng chung tay phòng chống kháng thuốc, trong đó có Việt Nam. Công tác phòng, chống kháng thuốc cần có sự tham gia chủ động, tích cực của mỗi người dân và toàn thể cộng đồng: Mỗi người dân chỉ mua và sử dụng thuốc kháng sinh khi được bác sỹ khám bệnh, kê đơn và sử dụng kháng sinh theo đúng hướng dẫn của bác sỹ; Sử dụng kháng sinh trong trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy, hải sản theo đúng hướng dẫn; Cán bộ y tế tuân thủ đúng các hướng dẫn chuyên môn và sử dụng kháng sinh trong điều trị hợp lý, an toàn.