GH (Growth hormon) là hormon tăng trưởng được tiết ra ở thùy trước tuyến yên có tác dụng:
+ Kích thích sự tăng sinh tổ chức sụn và đầu xương, tăng hiện tượng cốt hóa ngoài màng xương.
+ Tăng khối lượng cơ, giảm khối lượng mỡ trong cơ thể.
+ Tăng mức lọc cầu thận, tăng co bóp cơ tim.
+ Tăng glucose huyết do kháng insulin, tăng acid béo tự do.
Đây là hoormon rất có lợi cho cơ thể nhưng khi khối u vùng tuyến yên gây tăng tiết GH hoặc tình trạng lạm dụng GH ở các vận động viên và người bệnh dùng để duy trì tuổi trẻ sẽ gây ra các bệnh lý nghiêm trọng.
Tình trạng tăng tiết GH quá mức xảy ra ở trước tuổi dậy thì khi các sụn liên hợp chưa cốt hóa sẽ gây ra bệnh khổng lồ, còn khi xảy ra sau tuổi dậy thì sẽ gây ra bệnh to các viễn cực.
Biểu hiện lâm sàng:
+ Cơ thể to thô (bệnh khổng lồ sẽ to đều toàn bộ cơ thể, bệnh to các viễn cực sẽ to ở bàn tay, bàn chân, mặt.
+ Khuôn mặt điển hình: Mặt thô cung mày gò má nhô, mũi to, răng cửa thưa, lưỡi to và dày, hàm dưới quá phát, giọng nói khàn.
+ Phì đại các cơ quan gây ra: Tăng tiết mồ hôi, đau nhức xương khớp, tăng huyết áp, phì đại cơ tim, ngừng thở khi ngủ do phì đại mô mềm vùng hầu họng, phì đại thanh quản, táo bón, đại tràng to, gan lách to, tăng nguy cơ ung thư đại tràng, đái tháo đường.
+ Khối u chèn ép gây ra đau đầu, nhìn mờ, giảm thị trường, chèn ép gây rối loạn chức năng tuyến yên như tăng prolactin máu gây tăng tiết sữa, suy thượng thận, suy giáp, suy sinh dục thứ phát sau suy tuyến yên.
Với các bệnh cảnh lâm sàng trên người bệnh cần đi khám ngay để làm các xét nghiệm chẩn đoán như:
- Định lượng nồng độ hoormon tăng trưởng: GH, IGF-1
- Định lượng: Glucose máu, Prolactin, TSH, FT3, FT4, ACTH, Cortisol, FSH, LH, Estradiol, Testosteron.
- Khám mắt, siêu âm ổ bụng, siêu âm tim, siêu âm tuyến giáp, nội soi dạ dày đại tràng.
- MRI tuyến yên.
Cần chẩn đoán phân biệt với các trường hợp như:
- Phát triển thể chất quá nhanh trong thời kỳ dậy thì.
- Tầm vóc cao lớn chân tay to do tính chất gia đình.
- Phù niêm: Môi lưỡi to dày, giọng khàn
- Hội chứng cận ung thư: Ngón tay dùi trống, quá sản mô phần mềm, đau khớp…
- Các tình trạng dễ gây nhầm lẫn: Stress, có thai, đái tháo đường kiểm soát kém, dùng thuốc Levodopa, thuốc tránh thai, Clonidin…
Để được khám bệnh và chẩn đoán chính xác người bệnh cần đến các cơ sở y tế tin cậy để được chẩn đoán và điều trị sớm tránh để lại hậu quả nghiêm trọng.