Rối loạn lipid máu là tình trạng tăng cholesterol, triglycerid huyết tương hoặc cả hai, hoặc giảm nồng độ lipoprotem phân tử lượng cao (HDL-C), tăng nồng độ lipoprotein phân tử lượng thấp (LDL-C) làm gia tăng quá trình xơ vữa động mạch.
Nguyên nhân có thể tiên phát (do di truyền) hoặc thứ phát (lối sống tĩnh tại, chế độ ăn giàu chất béo, đái tháo đường, bệnh thận mạn, suy giáp, xơ gan…)
Chẩn đoán:
- Dựa trên lâm sàng: bệnh thường xảy ra sau 1 thời gian dài mà không thể nhận biết được, không có triệu chứng đặc trưng, phần lớn phát hiện khi nồng độ các thành phần lipid máu cao kéo dài hoặc gây biến chứng ở các cơ quan: Xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, ban vàng mi mắt, khủyu tay, đầu gối, viêm tụy cấp…
- Dựa trên cận lâm sàng thông qua xét nghiệm lipid khi có một hoặc nhiều rối loạn:
+ Cholesterol máu > 5.2 mmol/l
+ Triglycerid máu >1.7 mmol/l
+ LDL > 2.58 mmol/l
+ HDL <1.03 mmol/l
(Do các thông số lipid tăng lên sau ăn, nên để chẩn đoán chính xác cần lấy máu lúc đói, khi người bệnh chưa ăn)
Điều trị bệnh như thế nào:
- Về nguyên tắc: Kết hợp thay đổi lối sống và sử dụng thuốc:
+ Tập luyện và vận động thể lực: Thể dục phù hợp với tình trạng sức khỏe từ 30 - 45 phút/ngày; 5 ngày/tuần.
+ Chế độ ăn uống: hạn chế năng lượng đối với người bệnh béo phì, hạn chế mỡ chứa nhiều acid béo bão hòa như mỡ trong thịt heo, bò… tăng acid béo không bão hòa trong các loại thực vật như: dầu oliu, dầu đậu nành, mỡ cá… Cân đối lượng glucid (50%), lipid (30%), protid ( 20%) trong khẩu phần ăn. Hạn chế bia - rượu. Tăng cường bổ sung chất xơ, vitamin trong rau xanh, củ quả.
+ Thuốc: Nếu thay đổi lối sống trong 2- 3 tháng mà không thay đổi lipid máu cần điều trị với các loại thuốc hạ mỡ máu (nhóm statin: Atorvastatin, Rosuvastatin…; Nhóm Fibrate: Fenofibrat; Nhóm Acid Nicotinic; Nhóm Resin; Ezetimibe; Omega 3).
Rối loạn Lipid máu nếu không được điều trị có thể gây biến chứng ở các cơ quan:
- Cung giác mạc, ban vàng ở mi mắt, u vàng ở gân khủyu tay, đầu gối, bàn tay
- Biểu hiện ở tạng do tăng lipid máu: Viêm tụy cấp, gan nhiễm mỡ, nhiễm lipid võng mạc
- Xơ vữa động mạch
Vì vậy để phòng bệnh, mỗi cá nhân cần có chế độ sinh hoạt ăn uống phù hợp, tăng cường vận động – thể dục, kiểm tra tầm soát lipid máu, đặc biệt ở những đối tượng nguy cơ: đái tháo đường, béo phì, lạm dụng rượu… Cần lưu ý khi đã phát hiện bệnh nên điều trị sớm.
Khoa Nội tiết