Phụ nữ có thai có nguy cơ cao mắc các bệnh nhiễm khuẩn đường tiết niệu, thường do liên cầu nhóm B gây ra và không có các dấu hiệu lâm sàng rõ ràng. Trên thế giới theo các nghiên cứu tại Châu Phi có 48,2% thai phụ nhiễm liên cầu nhóm B, tại Châu Á tỉ lệ này dao động từ 6,1-13,4%. Tại Việt Nam theo nghiên cứu của Nguyễn Thị Vĩnh Thành năm 2007 tại Bệnh viện Từ Dũ tỉ lệ thai phụ nhiễm liên cầu nhóm B là 18,1%. Người mẹ bị nhiễm khuẩn có thể gây ảnh hưởng không nhỏ đến thai nhi (gây sinh non, sảy thai…) nên cần điều trị kịp thời. Tuy nhiên hầu hết các thuốc đều qua được nhau thai và có thể gây hại cho thai nhi vào bất kỳ thời điểm nào trong thai kỳ vì vậy cần đặc biệt lưu ý khi sử dụng thuốc trên đối tượng này.
Phụ nữ có thai cần thận trọng khi sử dụng thuốc
Ngoài ra, cơ thể người phụ nữ mang thai có nhiều đặc điểm sinh lý thay đổi so với lúc bình thường: trọng lượng cơ thể tăng lên, lưu lượng máu tăng, tốc độ thanh thải của thận tăng nhanh... Vì vậy, quá trình hấp thu, phân bổ, chuyển hóa của thuốc vào cơ thể cũng thay đổi. Trên thực tế có rất ít nghiên cứu đánh giá sử dụng thuốc trên đối tượng này.
Một số vấn đề cần lưu ý khi sử dụng thuốc trên phụ nữ có thai
- Trong 3 tháng đầu một số thuốc có thể gây dị tật bẩm sinh, đặc biệt từ tuần thứ 3 đến tuần thứ 11 của thai kỳ do hầu hết các cơ quan của cơ thể được hình thành trong thời kỳ này. Sự tạo hình xảy ra rất nhanh, các tế bào đang nhân lên rất mạnh, nên độ nhạy cảm với độc tính của thuốc là lớn nhất.
- Trong 3 tháng giữa và 3 tháng cuối, một số loại thuốc có thể ảnh hưởng xấu đến sự phát triển cơ quan chức năng của bào thai hoặc gây nhiễm độc mô thai.
- Một số thuốc dùng vào tháng cuối thai kỳ hoặc trong khi sinh có thể gây tác dụng có hại cho việc sinh hoặc cho trẻ sau khi sinh
Nguyên tắc sử dụng thuốc cho phụ nữ có thai
- Sử dụng thuốc phải tuân theo chỉ định của thầy thuốc, tránh sử dụng tùy tiện và lạm dụng thuốc. Sử dụng thuốc phải đủ liều và đúng thời gian thầy thuốc đã chỉ định.
- Trong 3 tháng đầu thai kỳ tránh dùng tất cả các thuốc (nếu có thể).
- Nên dùng các loại thuốc đã được sử dụng rộng rãi trong thai kỳ và được chứng minh an toàn. Tránh dùng những thuốc chưa được sử dụng rộng rãi cho phụ nữ có thai.
- Khi cần thiết nên dùng với liều thấp nhất có hiệu quả và dùng trong thời gian ngắn nhất để hạn chế thấp nhất những nguy cơ của thuốc đối với thai nhi.
Lưu ý khi sử dụng các thuốc kháng sinh
- Nhóm thuốc có thể sử dụng: nhóm beta-lactam gồm các thuốc Penicillin, Ampicillin, Amoxicillin, các Cephalosporin…
- Nhóm thuốc thận trọng khi sử dụng: gồm Rifamycin (không nên dùng trong 3 tháng đầu thai kỳ), Nitrofuran, Acid nalidixic (không nên dùng cuối thai kỳ), Metronidazol, Trimethoprim, Sulfamid (không nên dùng giai đoạn đầu và cuối thai kỳ)
- Nhóm thuốc chống chỉ định (không thể dùng): gồm Phenicol (gây suy tủy, giảm bạch cầu, “hội chứng xám ở trẻ em”), Tetracycline (gây vàng răng ở trẻ em…), Aminoglycosid (gây điếc…), Quinolon (gây tổn thương thoái hóa khớp).
.jpg)
Hình ảnh một số thuốc kháng sinh
Lưu ý khi sử dụng thuốc chống nấm
Các thuốc chống nấm nói chung chưa xác định được tính an toàn trong thai kỳ vì vậy chỉ sử dụng thuốc khi thực sự cần thiết và khi chứng minh được lợi ích mang lại cho người mẹ lớn hơn nguy cơ gây hại cho thai nhi.
- Thuốc dùng đường toàn thân (tiêm, uống):
+ Thận trọng khi dùng: Amphotericin B, Itraconazol, Fluconazol (không dùng trong 3 tháng đầu thai kỳ do dùng liều cao 400-800mg mỗi ngày gây dị tật thai), Metronidazol (không dùng trong 3 tháng đầu do gây dị tật thai)
+ Chống chỉ định (không thể dùng): Griseofulvin do gây quái thai, sảy thai
Thuốc tác dụng tại chỗ (dùng ngoài, thuốc đặt):
+ Thuốc bôi dùng ngoài: có thể sử dụng nhưng cần thận trọng và không sử dụng liều cao, tuân theo chỉ định của bác sĩ
+ Thuốc đặt âm đạo: Natamycin có thể sử dụng, các thuốc khác thận trọng khi dùng do chưa có bằng chứng về tính an toàn trong thai kỳ.
.jpg)
Hình ảnh một số thuốc chống nấm
Lưu ý khi sử dụng thuốc chống virus
Các thuốc chống virus không khuyến cáo sử dụng trên phụ nữ có thai nếu cần thiết phải sử dụng theo chỉ định của bác sĩ.
+ Thuốc dùng thận trọng: Aciclovir, Valacyclovir, Oseltamivir chỉ sử dụng khi lợi ích hơn hẳn nguy cơ, không khuyến cáo dùng trong thai kỳ
+ Thuốc chống chỉ định (không thể dùng): Tenofovir, Entercavir, Ganciclovir…
.jpg)
Hình ảnh một số thuốc chống virus