Tay chân miệng là gì?
Bệnh tay chân miệng gặp rải rác quanh năm, nhưng thường bùng phát mạnh vào hai thời điểm trong năm từ tháng 4-6 (cuối mùa xuân đến đầu hè), tháng 9-11 (thời điểm giao mùa thu – đông). Bệnh thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, nhất là ở nhà trẻ, mẫu giáo, có nguy cơ cao mắc bệnh.
Bệnh tay chân miệng lây lan nhanh chóng qua đường nước bọt, dịch bọng nước, phân và dịch tiết hô hấp, khiến nguy cơ bùng phát trong cộng đồng rất cao. Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu hay vắc xin phòng ngừa.
Phần lớn ca bệnh nhẹ, có thể chăm sóc tại nhà bằng thuốc hạ sốt, sát khuẩn, bù nước và điện giải…Tuy nhiên, cần theo dõi sát để phát hiện sớm biến chứng nguy hiểm để có hướng điều trị kịp thời.
Triệu chứng điển hình:
- Giai đoạn đầu: sốt nhẹ, đau họng, biếng ăn, tiêu chảy.
- Giai đoạn toàn phát (3-10 ngày): loét miệng, phát ban bọng nước ở tay, chân, mông. Triệu chứng toàn thân: sốt nhẹ, nôn mửa.
- Giai đoạn lui bệnh: trẻ dần hồi phục nếu không có biến chứng.
Khi xuất hiện các dấu hiệu sốt cao kèm li bì, khó đánh thức, giật mình, co giật, run tay chân, ... thì bố mẹ không nên tiếp tục sử dụng thuốc điều trị bệnh tay chân miệng tại nhà mà phải nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế để điều trị.
Thuốc và biện pháp chăm sóc tại nhà:
Hiện nay, bệnh tay chân miệng chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, việc điều trị chủ yếu nhằm giảm triệu chứng và nâng cao sức đề kháng cho trẻ. Phụ huynh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, sử dụng các thuốc như hạ sốt, sát khuẩn, chăm sóc đúng cách tại nhà,…
Đặc biệt, khi có dấu hiệu sốt cao kèm li bì, khó đánh thức, giật mình, co giật, run tay chân, cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để điều trị kịp thời.
Một số thuốc điều trị bệnh tay chân miệng ở trẻ em:
1. Thuốc hạ sốt - giảm đau
Paracetamol (Acetaminophen): Có tác dụng hạ sốt, giảm đau do loét miệng, mụn nước. Liều: 10–15 mg/kg/lần, mỗi 4–6 giờ nếu cần. Với những trẻ khó uống hoặc không uống được, có thể dùng thuốc hạ sốt dạng viên đạn đặt hậu môn.
2. Thuốc giảm ngứa - kháng histamin
- Thuốc bôi ngoài da giảm ngứa
+ Kem hoặc dung dịch Calamine (dung dịch bôi ngoài, có thể bôi nhiều lần/ngày). Tác dụng: Làm dịu da, giảm ngứa nhẹ, làm mát. Lưu ý: Không bôi lên vùng da bị trầy xước, vết loét.
+ Kem bôi chứa kẽm oxyd (Zinc Oxide, dạng kem mềm, dùng cho vùng da khô và tổn thương nhẹ). Tác dụng: Làm dịu da, chống kích ứng, giảm viêm nhẹ.
+ Dung dịch Xanh methylen hoặc Milian. Tác dụng: Sát khuẩn, làm khô vết ban, giảm ngứa nhẹ.
+ Kem dưỡng ẩm nhẹ (nếu da khô, bong tróc). Nên lựa chọn loại không mùi, không chứa corticoid, phù hợp với da trẻ em (VD: Cetaphil, Eucerin baby, A-derma).
- Thuốc uống giảm ngứa (chỉ dùng khi thật cần thiết)
+ Thuốc kháng histamin thế hệ 1: VD: Chlorpheniramine, dùng ngắn ngày nếu ngứa nhiều, thường gây buồn ngủ.
+ Thuốc kháng histamin thế hệ 2 (ít gây buồn ngủ): VD: Cetirizine, Loratadine (dùng cho trẻ >6 tháng). Có thể dùng nếu ngứa lan rộng, trẻ khó chịu.
Tuyệt đối Không tự ý dùng các thuốc chứa corticoid (như hydrocortisone, betamethasone...) để bôi hoặc uống, vì có thể làm nặng thêm nhiễm virus hoặc gây tác dụng phụ.
3. Bổ sung nước và điện giải
Việc bổ sung nước và điện giải rất quan trọng do trẻ dễ mất nước vì sốt và ăn uống kém:
- Dung dịch oresol: Tác dụng bù nước và điện giải (Na⁺, K⁺, Cl⁻, glucose). Pha đúng tỷ lệ, cho uống từng ngụm nhỏ, uống theo nhu cầu.
- Nước lọc, nước trái cây (loãng): Ưu tiên loại dễ nuốt, không chua gắt gây đau miệng. Chỉ dùng nước ép trái cây tươi, không dùng nước có gas, nước ngọt đóng chai.
4. Sát khuẩn miệng và da
- Dung dịch nước muối sinh lý 0,9%: Rửa miệng, vệ sinh da nhẹ nhàng.
- Betadine súc họng (pha loãng): Dùng khi có loét miệng rõ rệt, theo hướng dẫn bác sĩ.
5. Vitamin và khoáng chất
Tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ hệ miễn dịch. Vitamin C, A, B1, PP, kẽm: Dạng siro hoặc viên phù hợp với tuổi của trẻ. Lưu ý: Không dùng liều cao kéo dài nếu không có chỉ định.
.png)
Vệ sinh phòng bệnh:
- Rửa tay bằng xà phòng diệt khuẩn.
- Lau nhà, vệ sinh đồ chơi bằng dung dịch Cloramin B 2%.
- Tiệt trùng dụng cụ ăn uống của trẻ sau mỗi lần dùng.
Lưu ý quan trọng:
- Không tự ý dùng thuốc nếu không có chỉ định bác sĩ. Dùng thuốc đúng theo liều lượng, đường dùng và chỉ dẫn của bác sĩ.
- Không dùng kháng sinh hoặc thuốc kháng virus như acyclovir khi không có bội nhiễm.
Phát hiện sớm – điều trị đúng – bảo vệ trẻ trước bệnh tay chân miệng!
Chăm sóc đúng cách giúp bệnh nhanh khỏi và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.