Vitamin A là một vi chất dinh dưỡng thiết yếu, có vai trò quan trọng với thị giác, sức khỏe của đôi mắt, hệ miễn dịch và sự phát triển của tế bào. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng Vitamin A có thể giúp làm đẹp da, sáng mắt, tăng cường đề kháng… nên tự ý mua về sử dụng như một “thần dược”.
Trên thị trường, có một số loại thực phẩm chức năng chứa Vitamin A với hàm lượng cao được bán tràn lan mà không có sự kiểm soát chặt chẽ. Việc tự ý sử dụng Vitamin A liều cao mà không có chỉ định từ bác sĩ có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe.
Hãy cùng lắng nghe lời khuyên của Dược sỹ, bệnh viện Việt Nam – Thụy Điển Uông Bí để cùng hiểu hơn về Vitamin A.
1. Vitamin A là gì?
Vitamin A tồn tại dưới hai dạng chính:
- Vitamin A đã chuyển hóa: có trong thực phẩm nguồn gốc động vật như gan, trứng, sữa, …
- Tiền chất vitamin A: có trong rau củ như cà rốt, bí đỏ, trái cây và dầu.
2. Tác dụng của Vitamin A với cơ thể
Vitamin A có vai trò quan trọng đối với thị lực và sức khỏe của đôi mắt. Retinal, dạng hoạt động của vitamin A, kết hợp với protein opsin để tạo thành rhodopsin, một phân tử cần thiết cho thị lực màu và tầm nhìn ánh sáng yếu. Vitamin A cũng giúp bảo vệ và duy trì giác mạc (lớp ngoài cùng của mắt) và kết mạc (một màng mỏng bao phủ bề mặt của mắt và bên trong mí mắt). Ngoài ra, vitamin A giúp duy trì các mô bề mặt như da, ruột, phổi, bàng quang và tai trong.
Vitamin A hỗ trợ chức năng miễn dịch bằng cách hỗ trợ sự phát triển và phân phối của các tế bào T (một loại tế bào bạch cầu bảo vệ cơ thể bạn khỏi bị nhiễm trùng). Ngoài ra vitamin A hỗ trợ các tế bào da khỏe mạnh, hỗ trợ sinh sản và sự phát triển của thai nhi.
Theo WHO, thiếu vitamin A là nguyên nhân gây mù lòa, có thể phòng ngừa ở trẻ em trên toàn thế giới.
Thiếu Vitamin A làm tăng mức độ nghiêm trọng và nguy cơ tử vong do nhiễm trùng như sởi và tiêu chảy; làm tăng nguy cơ thiếu máu và tử vong ở phụ nữ mang thai, đồng thời gây tác động tiêu cực đến thai nhi bằng cách làm chậm sự tăng trưởng và phát triển.
Các triệu chứng thiếu vitamin A ít nghiêm trọng hơn bao gồm các vấn đề về da như tăng sừng và mụn trứng cá.
3. Nguy cơ từ việc sử dụng Vitamin A liều cao không kiểm soát
+ Ngộ độc cấp tính
Xảy ra khi uống một liều lớn Vitamin A trong thời gian ngắn, thường vượt quá 300.000 IU/ngày ở người lớn.
Triệu chứng bao gồm:
- Tăng áp lực nội sọ (đau đầu, buồn nôn, rối loạn thị lực)
- Kích thích thần kinh, mệt mỏi
- Bong tróc da, đau xương khớp
+ Ngộ độc mãn tính
Xảy ra khi sử dụng Vitamin A liều cao (>10.000 IU/ngày) kéo dài vài tuần đến vài tháng, đặc biệt phổ biến ở những người tự ý bổ sung mà không kiểm soát. Hậu quả có thể gồm:
- Đau khớp, đau xương
- Gan to, rối loạn chức năng gan
- Rụng tóc, khô da nghiêm trọng, rối loạn kinh nguyệt
- Tăng áp lực nội sọ (hội chứng giả u não)
- Rối loạn thần kinh
+ Nguy cơ với phụ nữ mang thai
Một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất là dị tật bẩm sinh ở thai nhi khi người mẹ sử dụng Vitamin A liều cao trong 3 tháng đầu thai kì. Vì vậy, phụ nữ mang thai chỉ nên bổ sung Vitamin A theo đúng chỉ định và liều lượng từ bác sĩ.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ngưỡng an toàn cho phụ nữ mang thai không nên vượt quá 3.000 mcg RAE/ngày (~10.000 IU/ngày).
4. Khuyến cáo khi sử dụng Vitamin A
+ Nhu cầu Vitamin A hàng ngày đối với người trưởng thành như sau:
- Nam giới: 900 mcg/ngày (~3.000 IU)
- Nữ giới: 700 mcg/ngày (~2.300 IU)
Mức này có thể dễ dàng đạt được bằng cách tuân theo chế độ ăn hợp lý.
+ Không sử dụng Vitamin A liều cao (>10.000 IU/ngày) mà không có chỉ định của bác sĩ.
+ Ưu tiên bổ sung Vitamin A qua thực phẩm tự nhiên như gan động vật, trứng, sữa, cà rốt, khoai lang, rau xanh...đảm bảo an toàn và phù hợp với sinh lý hấp thu của cơ thể.
+ Với nhóm đặc biệt (trẻ em, phụ nữ mang thai, người cao tuổi), cần kiểm tra và theo dõi nồng độ Vitamin A huyết thanh khi cần bổ sung.