1. Lipase là gì?
Lipase thuộc nhóm ezym thuỷ phân, thuỷ phân liên kết este trong triglycerid tạo acid béo tự do và monoglycerid. Lipase được sản xuất ở tuỵ niêm mạc ruột, dạ dày, bạch cầu và mô mỡ, tuy nhiên chỉ có lipase tuỵ là có ý nghĩa lâm sàng. Nồng độ lipase ở tuyến tuỵ lớn hơn ở các mô khác và sự chênh lệch với nồng độ lipase ở huyết thanh khoảng 20.000 lần.
.jpg)
Enzym Lipase (Hình ảnh minh họa)
Trong cơ thể, lipase được vận chuyển thông qua các ống tuỵ vào tá tràng, tiêu hoá các chất béo trung tính thành các acid béo và glycerol dễ hấp thu. Lipase có trọng lượng phân tử nhỏ, được lọc qua màng lọc cầu thận nhưng được tái hấp thu hoàn toàn ở ống thận nên không xuất hiện trong nước tiểu.
Bình thường, lipase xuất hiện với một lượng nhỏ trong máu đủ để tiêu hoá thức ăn. Khi các tế bào tuyến tuỵ bị tổn thương, viêm tuỵ, khối u tuyến tuỵ,…lượng lipase vận chuyển vào máu tăng dẫn đến nồng độ lipase trong máu tăng cao.
2. Xét nghiệm đo hoạt độ lipase trong máu
2.1. Chỉ định
- Xét nghiệm đo hoạt độ lipase trong máu được chỉ định để chẩn đoán các bệnh lý:
+ Viêm tuỵ
+ Sỏi ống tuỵ
+ Khối U tuỵ, nang giả tuỵ
+ Rối loạn chức năng tuỵ
+ Theo dõi, đánh giá hiệu quả điều trị và xác định sự thay đồi nồng độ lipase theo thời gian.
+ Bệnh lý khác: Viêm phúc mạc, nhồi máu ruột, tắc ruột, bệnh celiac, xơ nang, Crohn,…
- Đo hoạt độ lipase là xét nghiệm đặc hiệu trong chẩn đoán viêm tuỵ, giúp phân biệt một tình trạng đau bụng do viêm tuỵ cấp và đau bụng do nguyên nhân khác.
2.2. Giá trị bình thường
* Theo khuyến cáo của hãng Beckman Coulter
3. Ý nghĩa xét nghiệm đo hoạt độ lipase trong máu
Trong viêm tuỵ cấp, nồng độ lipase trong máu bắt đầu tăng trong vòng 4-8 giờ sau khi khời phát, đạt đỉnh khoảng 24 giờ và giảm trong khoảng 8-14 ngày. Nồng độ tăng của lipase có thể kéo dài hơn, mức tăng có thể gấp 2-50 lần giới hạn bình thường. Mức độ tăng hoạt độ lipase trong huyết thanh không tỷ lệ với mức độ viêm cấp của tuỵ.
Tắc ống dẫn tuỵ bởi sỏi, khối u hoặc ung thư tuỵ có thể gây tăng hoạt độ lipase huyết thanh, nó phụ thuộc vào vị trí tắc, phần mô tuỵ còn chức năng.
.jpg)
Hình ảnh minh họa
Sự tổn thương nặng của các tế bào tuỵ ngoại tiết ở giai đoạn sau viêm tuỵ mạn tính dẫn đến giảm lượng enzyme vào vòng tuần hoàn. Do đó, lipase tăng ít hoặc không tăng trong viêm tuỵ mạn.
Các bệnh lý cơ quan khác trong ổ bụng như thủng dạ dày, loét tá tràng, tắc ruột non,… cũng có các dấu hiệu lâm sàng tương tự như viêm tuỵ cấp, tuy nhiên, hoạt độ lipase huyết thanh chỉ tăng gấp 5 lần giới hạn bình thường.
Nồng độ lipase cũng tăng trong các trường hợp suy thận, thăm dò ống mật bằng nội soi ngược dòng can thiệp hay điều trị bằng các thuốc opiat (do co thắt cơ Oddi), viêm gan virus, quai bị...
4. Kết luận
Đo hoạt độ lipase trong máu là một xét nghiệm hữu ích, có độ nhạy và độ đặc hiệu cao trong chẩn đoán viêm tuỵ cấp. Đây là xét nghiệm hữu ích để phân biệt một tình trạng đau bụng do viêm tuỵ cấp với đau bụng do nguyên nhân khác.
Hiện nay, xét nghiệm đo hoạt độ lipase trong máu là xét nghiệm đã và đang được thực hiện thường quy tại khoa Hoá sinh, Bệnh viện Việt Nam – Thuỵ Điển Uông Bí. Với đội ngũ bác sĩ được đào tạo chuyên sâu ở nhiều lĩnh vực, trang thiết bị hiện đại Bệnh viện Việt Nam – Thuỵ Điển Uông Bí sẽ giúp bạn yên tâm khi thực hiện xét nghiệm đo hoạt động Lipase.