1. Men gan là gì?
Men gan là các enzym ở gan, tham gia vào nhiều quá trình trao đổi chất quan trọng trong cơ thể. Khi gan bị tổn thương hoặc rối loạn chức năng (do viêm gan, rượu, thuốc, nhiễm độc…), các enzym này sẽ được phóng thích vào máu, làm tăng chỉ số men gan.
Chỉ số men gan giúp xác định khu vực gan bị tổn thương, phân biệt các loại tổn thương gan, hỗ trợ chẩn đoán bệnh lý về gan. Những loại men gan thường thấy trong kết quả xét nghiệm
- ALT (GPT): Là một enzyme quan trọng ở trong tế bào gan, ALT được tìm thấy chủ yếu trong gan, do đó nó khá đặc hiệu cho tổn thương gan. Thời gian bán hủy của ALT trung bình khoảng 47 giờ
- AST (GOT): AST hiện diện dưới dạng isoenzym tế bào và ty thể và được tìm thấy trong gan, cơ tim, cơ xương, thận, não, tuyến tụy, phổi, bạch cầu và hồng cầu. AST không nhạy hoặc đặc hiệu đối với gan như ALT và việc tăng AST cũng có thể được coi là nguyên nhân thứ phát do các nguyên nhân không liên quan đến gan.
- GGT: GGT nằm trên màng tế bào có hoạt tính bài tiết hoặc hấp thu cao. Chức năng chính của nó là xúc tác cho quá trình chuyển nhóm gamma-glutamyl từ peptide sang các axit amin khác. Nó cũng có nhiều trong nhiều nguồn khác của cơ thể (thận, tuyến tụy, ruột, tuyến tiền liệt, tinh hoàn, lá lách, tim và não). Vì vậy, chỉ số men gan GGT thường dùng để xem xét tình trạng gan và ống mật, đôi lúc cũng được xét cho một số loại tổn thương thận, tụy và một số cơ quan khác.
- ALP: Khi ALP tăng thể hiện những tình trạng như tắc nghẽn ống mật, viêm gan và những vấn đề về xương khác
2. Xét nghiệm men gan có ý nghĩa gì?
- Phát hiện sớm các bệnh lý gan (viêm gan, gan nhiễm mỡ, xơ gan…).
- Theo dõi tiến triển bệnh gan hoặc hiệu quả điều trị.
- Phòng ngừa biến chứng nguy hiểm như suy gan, ung thư gan.
3. Ai nên kiểm tra men gan?
Người bệnh khi xuất hiện những biểu hiện lâm sàng nghi ngờ liên quan đến tổn thương gan sẽ được bác sĩ chỉ định thực hiện hiện xét nghiệm để biết được các chỉ số men gan hiện tại. Những triệu chứng thường là: Vàng da, vàng mắt, ngứa da, nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu, buồn nôn, nôn ói, mệt mỏi, chán ăn, suy nhược cơ thể, đau bụng thượng vị, hạ sườn phải, vết bầm trên da không rõ nguyên nhân, sụt cân…
Tuy nhiên, men gan cao lại thường không gây ra triệu chứng gì cụ thể. Người bệnh có thể vô tình được chỉ định đi xét nghiệm men gan khi bác sĩ nhận thấy người bệnh có những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan như lạm dụng rượu bia, sử dụng quá nhiều chất kích thích, từng mắc các bệnh lý về gan, người bệnh có nhu cầu tầm soát ung thư gan, viêm gan.
Bên cạnh đó, xét nghiệm gan cũng được chỉ định thực hiện đối với người bệnh đang thực hiện một phác đồ điều trị hay bắt buộc uống thuốc dài hạn.
4. Cần chuẩn bị gì khi làm xét nghiệm men gan?
Để kết quả xét nghiệm chính xác, bạn cần lưu ý:
- Nhịn ăn ít nhất 8 tiếng trước khi lấy máu (tốt nhất nên làm xét nghiệm vào buổi sáng).
- Không uống rượu, bia, thuốc lá ít nhất 24–48 giờ trước khi xét nghiệm.
- Thông báo với bác sĩ về các thuốc bạn đang sử dụng (thuốc hạ sốt, kháng sinh, vitamin… vì một số loại có thể ảnh hưởng đến men gan).
- Không vận động quá mức hoặc stress trước khi lấy máu.
- Uống đủ nước, ngủ đủ giấc để đảm bảo sức khỏe tổng quát.
5. Những lưu ý quan trọng khi xét nghiệm men gan
Kết quả xét nghiệm men gan có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, không chỉ do bệnh lý gan. Một số yếu tố có thể làm tăng hoặc giảm men gan tạm thời, bao gồm:
- Uống rượu, bia trong 24–48 giờ trước xét nghiệm.
- Dùng thuốc: paracetamol, thuốc chống viêm, kháng sinh, statin hạ mỡ máu, thuốc tránh thai…
- Vận động gắng sức, tập gym cường độ cao trước khi xét nghiệm (tăng AST).
- Ăn quá nhiều chất béo, đồ chiên xào trước khi xét nghiệm.
- Căng thẳng tâm lý, mất ngủ.
- Bệnh lý ngoài gan: nhồi máu cơ tim, viêm cơ, tán huyết cũng có thể gây tăng AST, ALT nhẹ.