Thuốc lá không những gây ung thư phổi mà còn gây ra nhiều bệnh về phổi khác như: bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, hen phế quản, nhiễm trùng đường hô hấp... Những bệnh lý này kéo dài có thể gây ra nhiều biến chứng nặng, dẫn đến tử vong. Nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính hiện nay là thuốc lá (tỉ lệ người hút thuốc lá có nguy cơ mắc bệnh cao hơn gấp 10 lần so với người không hút thuốc).
Ảnh hưởng của thuốc lá đến chức năng phổi (Hình ảnh minh hoạ)
Khi khói thuốc đi vào qua miệng, người hút thuốc đã vô tình bỏ qua cơ chế bảo vệ thứ nhất đó là quá trình lọc ở mũi. Những người hút thuốc thường bài tiết nhiều đờm hơn những người không hút thuốc mà khả năng đưa đờm ra khỏi đường hô hấp lại kém hơn.
Khói thuốc cũng làm thay đổi cấu trúc các tuyến tiết nhầy và thành phần của chất nhầy. Đôi khi các tuyến tiết nhầy bị tắc lại làm giảm khả năng bài tiết đờm. Hậu quả là chất nhầy ở những người hút thuốc bị nhiễm bởi các chất độc hại và bị giữ lại nhiều trong tổ chức phổi, cản trở sự lưu thông trao đổi khí.
Phổi của những người hút thuốc bị giảm diện tích bề mặt và giảm mao mạch, làm cho dòng máu lưu thông qua phổi bị giảm, dẫn đến làm giảm cung cấp chất dinh dưỡng và oxy cần thiết cho cả nhu môi phổi và các tổ chức khác trong cơ thể. Hút thuốc còn gây ra hiện tượng tăng tính đáp ứng đường thở (do ảnh hưởng của các chất độc hại trong khói thuốc), gây co thắt đường thở. Khói thuốc làm giảm sự phát triển của phổi và gây viêm tổ chức phổi ở trẻ nhỏ và thiếu niên, biểu hiện bằng tốc độ tăng FEV1 chậm lại. Ở lứa tuổi từ 20 – 30, các bệnh lý gây ra do hút thuốc xuất hiện sớm. Ở lứa tuổi trên 30, nếu hút thuốc thì tốc độ giảm FEV1 sẽ tăng gấp đôi so với người không hút thuốc. Những người hút thuốc ở tuổi càng trẻ thì thời gian hút để gây ra bệnh liên quan đến đường hô hấp càng ngắn so với những người bắt đầu hút ở tuổi muộn hơn.
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) là nguyên nhân tử vong xếp hàng thứ tư trên thế giới (sau các bệnh mạch vành, ung thư và tai biến mạch máu não). Năm 2012 có hơn 3 triệu người chết do COPD, chiếm 6% tổng số ca tử vong trên toàn cầu. Tại Việt Nam tỉ lệ COPD là 6,7% dân số (cao nhất trong 12 nước ở khu vực châu Á Thái Bình Dương); tỉ lệ mắc COPD ở những người từ 40 tuổi trở lên là 4,2% (trong đó tỉ lệ mắc bệnh ở nam giới là 7,1% và nữ giới 1,9%). Trong những thập kỷ tới, COPD tăng vì thế giới vẫn tiếp tục sự tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ và lão hoá dân số. COPD là một bệnh hô hấp gây khó thở do đường thở bị hẹp lại. Có hai loại chính của căn bệnh quái ác này và một số người có thể mắc cùng lúc cả hai loại dưới đây:
- Viêm phế quản mãn tính: đây là tình trạng viêm lớp niêm mạc của các ống phế quản. Các lớp lót trong các ống phế quản phổi bị đỏ, sưng và chứa đầy các chất nhầy. Chất nhầy này làm hẹp đường thở của người bệnh.
- Khí phế thũng: khí phế thũng sẽ gây tổn hại các túi khí (phế nang) trong phổi và làm cho người bệnh dần khó thở hơn. Khi mất phế nang trong phổi, quá trình thải CO2 và hấp thu O2 sẽ trở nên khó khăn hơn. Đồng thời, người bệnh sẽ cảm thấy khó thở hơn.
Những phương pháp điều trị: Không có cách chữa khỏi hoàn toàn bệnh COPD, phương pháp tốt nhất để đối phó là phòng ngừa và làm giảm triệu chứng. Mục tiêu điều trị bao gồm: giảm các triệu chứng, làm chậm tiến triển của bệnh, cải thiện khả năng gắng sức, ngăn ngừa và điều trị biến chứng. Vaccin ngừa bệnh cúm và phế cầu là biện pháp hữu hiệu giúp giảm nhiễm trùng hô hấp và làm chậm diễn tiến của bệnh.
Chế độ sinh hoạt phù hợp: Hãy nhanh chóng thay đổi lối sống và tuân thủ các phương pháp điều trị có thể giúp người bệnh giảm triệu chứng, lấy lại khả năng hoạt động bình thường và làm chậm tiến triển của bệnh. Bao gồm: Bỏ hút thuốc và tránh các chất kích thích phổi (ô nhiễm không khí, hơi hóa chất, bụi). Khám sức khỏe thường xuyên: tái khám đúng hẹn và đầy đủ. Tiêm vaccin ngừa cúm và viêm phổi do phế cầu. Làm giảm triệu chứng của bệnh: có chế độ ăn uống hợp lý và đầy đủ calo, tích cực hoạt động (thường xuyên tập thể dục).
BS Đinh Thị Thắm, Khoa Nội thận - tiết niệu - Hô hấp