Bệnh mạch vành là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn tới tử vong và giảm chất lượng cuộc sống. Người bệnh nên tầm soát phát hiện bệnh sớm, tuân thủ điều trị và điều chỉnh lối sống hợp lý để loại bỏ và kiểm soát những yếu tố nguy cơ, ngăn ngừa tiến triển và những biến cố tim mạch. Đối với những người bệnh sau nhồi máu cơ tim hoặc sau can thiệp mạch vành, duy trì một lối sống tích cực cũng góp phần cải thiện những biến chứng, giảm thiểu nguy cơ tái phát và nâng cao chất lượng sống.
Ở các nước phát triển, bệnh động mạch vành là một căn bệnh phổ biến. Ở Việt Nam cũng như các nước đang phát triển thì bệnh động mạch vành đang có xu hướng gia tăng mạnh. Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới WHO năm 2015 thì hàng năm, số người tử vong do bệnh tim mạch trên thế giới là khoảng 17,5 triệu người, trong đó phần lớn là bệnh tim mạch do xơ vữa.
Tại Việt Nam, theo thống kê của Viện Tim mạch quốc gia, tỉ lệ người mắc bệnh mạch vành đang có xu hướng tăng dần mỗi năm, tỉ lệ tử vong do bệnh này cũng chiếm 11-36%. Bệnh dần trở thành một gánh nặng cho sức khỏe cộng đồng của quốc gia và là một trong những bệnh gây tử vong cao nhất, thậm chí cao hơn cả ung thư.
Động mạch vành là hệ thống cung cấp máu và nuôi dưỡng cơ tim. Bệnh động mạch vành gây ra bởi sự hình thành và tích tụ mảng xơ vữa ở trong lòng các mạch máu này, dẫn tới thu hẹp diện tích lòng mạch và giảm lượng máu tới nuôi tim.
Người bệnh có nguy cơ cao mắc bệnh mạch vành, đã được chẩn đoán bệnh mạch vành hoặc vừa trải qua một cơn nhồi máu cơ tim sẽ được bác sỹ chỉ định phương pháp điều trị dùng thuốc. Bên cạnh đó, việc thay đổi và quản lý lối sống cho người bệnh cũng góp phần giúp giảm nguy cơ tiến triển hoặc tái phát bệnh lý tim mạch nghiêm trọng trong tương lai.
Theo Hướng dẫn chẩn đoán và quản lý hội chứng động mạch vành mạn (ĐMVM) của Hiệp hội tim mạch châu Âu (ESC) năm 2019, việc điều chỉnh lối sống và kiểm soát nguy cơ ở người người bệnh bao gồm các yếu tố sau:
1. Hút thuốc lá
Hút thuốc lá làm tăng sự phát triển của mảng xơ vữa và khả năng hình thành huyết khối thông qua việc làm rối loạn chức năng nội mô mạch máu, tăng quá trình oxy hóa, tăng viêm và rối loạn chức năng vận mạch.
Từ bỏ thuốc lá giúp cải thiện tiên lượng, giảm 36% nguy cơ tử vong ở người có bệnh ĐMVM, là biện pháp phòng ngừa hữu ích nhất cho người bệnh sau nhồi máu cơ tim.
Hãy dừng ngay việc hút thuốc lá nếu bạn muốn bảo vệ sức khỏe của mình
Các biện pháp cai thuốc lá bao gồm: liệu pháp tâm lý, thuốc thay thế nicotin hoặc các thuốc khác. Nếu khó khăn trong việc cai thuốc lá, bác sỹ có thể hỗ trợ bằng cách sử dụng phối hợp các phương pháp trên và có thể giúp tăng tỷ lệ bỏ thuốc lá cao gấp 4 lần.
2. Quản lý cân nặng
Thừa cân được định nghĩa là khi BMI ≥ 25kg/m2 và béo phì khi BMI ≥ 30kg/m2. Nguy cơ biến cố tim mạch và tử vong do tim mạch ở những người thừa cân, béo phì cao hơn những người có chỉ số cơ thể (BMI) bình thường. Béo phì liên quan đến tuổi thọ ngắn và phát triển bệnh tim mạch ở độ tuổi sớm hơn.
Duy trì vòng bụng dưới 90cm đối với nam giới châu Á và dưới 80 cm đối với phụ nữ được khuyến khích để giảm thiểu nguy cơ các bệnh lý tim mạch, chuyển hóa. Giảm cân chủ động có lợi ích đáng kể, giảm thiểu những kết cục xấu của bệnh.
Giảm cân bằng phương pháp cắt giảm năng lượng dư thừa, duy trì mức năng lượng ăn vào theo nhu cầu khuyến nghị, cắt giảm chất đường bột và thay thế chất béo bão hòa bằng chất béo chưa bão hòa, kết hợp với tăng cường hoạt động thể chất được chứng minh là hiệu quả để quản lý bệnh mạch vành.
3. Hoạt động thể chất
Tập thể dục có nhiều lợi ích đối với cải thiện chức năng tim mạch và phòng ngừa bệnh mạch vành...
Đối với người mắc bệnh ĐMVM nên duy trì hoạt động thể dục, thể thao từ 30-60 phút, trên 5 ngày/tuần. Tất cả các hoạt động thể chất không thường xuyên như vui chơi giải trí, làm vườn… cũng làm giảm nguy cơ tử vong so với những người ít vận động.
Duy trì hoạt động thể dục, thể thao có lợi cho người mắc bệnh động mạch vành
Những người trước đây ít vận động có thể bắt đầu chậm với mỗi lần tập thể dục 10 phút, được sự hỗ trợ từ người thân và đặc biệt phải giúp người bệnh nhận biết và xử trí nếu xảy ra cơn đau thắt ngực khi đang hoạt động.
4. Chế độ ăn và đồ uống có cồn
Chế độ ăn uống không lành mạnh là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh mạch vành và các biến cố tim mạch do xơ vữa. Từ bỏ những thói quen không có lợi và duy trì một chế độ ăn lành mạnh ở người mắc bệnh ĐMVM làm giảm nguy cơ tử vong và các biến cố tim mạch.
.jpg)
5. Các yếu tố tâm lý
Người mắc bệnh có nguy cơ rối loạn lo âu và tâm trạng không ổn định tăng gấp hai lần so với những người bình thường. Căng thẳng tâm lý, trầm cảm và lo lắng có liên quan trực tiếp đến kết quả điều trị.
Stress là một yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến tăng nhịp tim và lưu lượng máu. Bên cạnh đó, căng thẳng cũng làm tăng nguy cơ béo phì hoặc kích thích cơ thể hút thuốc nhiều hơn, từ đó gián tiếp làm tăng nguy cơ mắc bệnh động mạch vành.
6. Yếu tố môi trường
Các chất ô nhiễm trong không khí được xem là một trong 10 yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tử vong trên toàn cầu. Tiếp xúc với không khí ô nhiễm làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, nguy cơ nhập viện và tử vong do suy tim, đột quỵ, rối loạn nhịp tim.
Người bệnh mắc ĐMVM nên tránh những khu vực đông đúc và ùn tắc giao thông. Sử dụng máy lọc không khí giúp làm giảm lượng bụi trong nhà.
Tiếng ồn môi trường cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Người bệnh cần được đảm bảo môi trường sống yên tĩnh, tránh những khu vực ô nhiễm tiếng ồn.
7. Phục hồi chức năng tim mạch
Phục hồi chức năng tim mạch là một chương trình bao gồm tập luyện và định hướng người bệnh nhằm tối ưu hoạt động thể chất, tâm lý và chức năng xã hội cho người bệnh sau biến cố nhồi máu cơ tim, giúp người bệnh hòa nhập cộng động, nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm tử vong.
Nguyên tắc chung của phục hồi chức năng tim mạch là bắt đầu sớm sau biến cố hoặc can thiệp mạch vành, thực hiện liên tục không để ngắt quãng và duy trì để người bệnh tự tiếp tục quá trình phục hồi chức năng suốt đời.
Có 4 giai đoạn của chương trình này:
- Giai đoạn trong bệnh viện
- Giai đoạn giám sát chặt sau khi người bệnh ra viện.
- Giai đoạn giám sát tối thiểu.
- Giai đoạn người bệnh tự duy trì.
Tất cả các bước trên nhằm mục đích hồi phục sớm và duy trì thói quen tập luyện cho người bệnh trong suốt quãng đời còn lại.
8. Hoạt động và chức năng tình dục
Người bệnh mắc bệnh mạch vành thường lo lắng về nguy cơ tim mạch khi hoạt động tình dục hoặc có những rối loạn chức năng tình dục. Nguy cơ nhồi máu cơ tim liên quan đến hoạt động tình dục là < 1%, nguy cơ liên quan đến đột tử là < 11,7%. Người bệnh cần phải giữ môi trường ổn định, không căng thẳng, không uống rượu hoặc ăn quá nhiều.
Năng lượng tiêu hao cho hoạt động tình dục thường ở mức thấp đến trung bình, tương đương với leo 2 bậc cầu thang trong 1 phút. Duy trì hoạt động thể chất thường xuyên làm giảm nguy cơ xảy ra các biến cố bất lợi trong khi hoạt động tình dục.
Khoa Nội tim mạch