Lão hóa là quá trình già đi của con người. Sự lão hóa xảy ra rất khác nhau ở mỗi cá thể về độ tuổi bắt đầu lão hóa, tỷ lệ lão hóa, mức độ biến đổi cấu trúc và chức năng. Do đó, việc thiết lập các giá trị tham chiếu xét nghiệm còn khó khăn.
Lão hóa là một hiện tượng một hiện tượng phức tạp liên quan đến các biến đổi sinh hóa và sinh lý làm giảm hiệu quả thích ứng với tác động của môi trường. Một số những thay đổi sinh lý xảy ra khi con người già đi cùng suy thoái chức năng cơ quan dần theo thời gian không thể phục hồi. Những thay đổi này có thể gây biến đổi khoảng tham chiếu kết quả xét nghiệm lâm sàng ở những người cao tuổi không có bệnh lý đi kèm. Các hệ thống cơ quan bị lão hóa vẫn tiếp tục đảm bảo chức năng nếu không bị kích thích sinh lý quá mức. Mức độ và tốc độ suy giảm khả năng thích ứng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm di truyền, lối sống, chế độ dinh dưỡng... Quá trình lão hóa làm giảm tổng lượng nước trong cơ thể, giảm khối lượng cơ, tăng mật độ xương khi tái tạo và giảm khối lượng khi loãng xương, tăng lipid máu và suy giảm dần các chức năng hệ hô hấp, tim mạch, thận, gan, tiêu hóa, miễn dịch, thần kinh và nội tiết. Lão hóa cũng thường liên quan đến phát triển một số bệnh rối loạn và bệnh lý như xơ vữa động mạch, ung thư, đái tháo đường, cường cận giáp, cường hoặc suy giáp, loãng xương. Việc phân biệt triệu chứng vì suy giảm chức năng do tuổi tác hay do bệnh lý ở người bệnh cao tuổi khá khó khăn vì biểu hiện thường không điển hình.
Những thay đổi sinh hóa và sinh lý của quá trình lão hóa làm thay đổi các xét nghiệm hóa sinh lâm sàng như bảng dưới đây:
.jpg)
Nhiều yếu tố trước phân tích có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm như chế độ ăn uống, giới tính, tư thế ngồi hoặc nằm, thói quen cá nhân như hút thuốc, uống rượu, hoạt động thể chất, thành phần cơ thể (lượng mỡ tăng lên và khối lượng cơ giảm dần theo tuổi tác)... Thay đổi về thể chất và sinh lý của quá trình lão hóa có thể gây ra việc lấy nhầm mẫu, giảm chất lượng mẫu hoặc gây khó khăn cho người lấy mẫu như:
- Người bệnh cao tuổi có thể mắc các bệnh Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ khác nhau gây khó khăn khi giao tiếp nên khó kiểm tra đối chứng đúng người bệnh.
- Người bệnh cao tuổi cũng có thể mắc các bệnh đau khớp, run cơ, suy dinh dưỡng hoặc mất nước, cùng quá trình lão hóa làm giảm trương lực cơ và độ đàn hồi của da hay da bị nhão khó lấy mẫu, tĩnh mạch khó tìm hoặc dễ vỡ ven, không thể lấy được mẫu, dễ gây tán huyết và làm tăng nồng độ huyết sắc tố và LDH trong huyết tương.
- Lưu lượng máu kém nên khó lấy máu đủ cho xét nghiệm.
- Người bệnh cao tuổi thường sử dụng nhiều loại thuốc nên dễ bị tác dụng phụ hoặc tương tác thuốc. Có nhiều thay đổi trong chuyển hóa thuốc ở người cao tuổi do hấp thu, phân phối, chuyển hóa và bài tiết đều bị ảnh hưởng.
- Người cao tuổi có nguy cơ tình trạng dinh dưỡng kém thậm chí suy dinh dưỡng protein năng lượng so với những người trẻ tuổi do ảnh hưởng kết hợp của các yếu tố sinh lý và tâm lý tuổi già như thay đổi về vị giác, khướu giác, kém hấp thu do thuốc hoặc thay đổi nồng độ acid trong dạ dày, khó khăn khi di chuyển, vận động...
.jpg)
Kết quả xét nghiệm ở người cao tuổi được kiểm soát chặt chẽ bằng việc tuân thủ các quy trình chuẩn của phòng xét nghiệm (Hình ảnh minh họa)
Như vậy, kết quả xét nghiệm ở người cao tuổi bị ảnh hưởng bởi các yếu tố thay đổi sinh lý liên quan đến lão hóa, tỷ lệ mắc các bệnh mạn tính cao, tình trạng dinh dưỡng, thay đổi lối sống, sử dụng các thuốc hoặc thực phẩm chức năng, stress, uống rượu... Các yếu tố kỹ thuật như địa điểm thu thập, thời gian thu thập, sử dụng garo và vận chuyển bệnh phẩm cũng có thể ảnh hưởng đến kết quả nhưng sẽ được kiểm soát chặt chẽ bằng cách tuân theo các quy trình chuẩn của phòng xét nghiệm.
Khoa Hóa sinh