Dụng cụ y tế là một trong những thành phần không thể thiếu của ngành y, giúp thực hiện hoạt động khám, điều trị và chăm sóc sức khoẻ cho người bệnh. Dụng cụ y tế có loại sử dụng một lần (dây truyền dịch, bơm kim tiêm, sonde hút dịch, găng tay, dao mổ…) hoặc sử dụng nhiều lần (bộ dụng cụ phẫu thuật, bộ gây mê, Bộ máy thở, bộ tiêm truyền/thay băng/tiểu phẫu, ống nội soi…). Nếu như những dụng cụ y tế sử dụng một lần sẽ được loại bỏ ngay sau lần sử dụng đầu tiên, thì dụng cụ y tế sử dụng nhiều lần có thể tái sử dụng, giúp tiết kiệm, giảm chi phí, giảm lượng rác thải y tế ra môi trường.
Tuy nhiên, việc xử lý các dụng cụ y tế sử dụng nhiều lần phải đáp ứng các yêu cầu nghiêm ngặt trước khi được tái sử dụng trên người bệnh. Quá trình tái sử dụng này phải được đảm bảo thực hiện đúng từ khâu làm sạch đến khâu khử khuẩn, tiệt khuẩn, nếu không, có thể gây nên những hậu quả nghiêm trọng như nhiễm khuẩn bệnh viện, nguy cơ phát tán và lây nhiễm mầm bệnh cho người bệnh, nhân viên y tế và cộng đồng. Do đó, thực hiện nghiêm ngặt quy trình xử lý dụng cụ y tế là điều hết sức quan trọng. Quá trình xử lý dụng cụ y tế gồm những nội dung sau:
1. Nguyên tắc khử khuẩn và tiệt khuẩn dụng cụ
- Dụng cụ khi sử dụng cho mỗi người bệnh phải được xử lý thích hợp.
- Dụng cụ sau khi xử lý phải được bảo quản bảo đảm vô khuẩn và an toàn cho đến khi sử dụng.
- NVYT phải được huấn luyện và trang bị đầy đủ các phương tiện phòng hộ khi xử lý các dụng cụ.
- Dụng cụ y tế trong các cơ sở y tế phải được quản lý và xử lý tập trung.
2. Phân loại dụng cụ
- Nhóm dụng cụ thiết yếu như dụng cụ xâm nhập máu và mô vô khuẩn như: dụng cụ phẫu thuật, dụng cụ thay băng, cắt chỉ, một số dụng cụ hỗ trợ hô hấp phải thực hiện tiệt khuẩn.
- Nhóm dụng cụ bán thiết yếu như các dụng cụ tiếp xúc với niêm mạc lành như: dụng cụ hỗ trợ hô hấp, ống soi mềm thì thực hiện khử khuẩn mức độ cao.
- Nhóm dụng cụ không thiết yếu như dụng cụ tiếp xúc da lành, ví dụ: dụng cụ thăm khám (ống nghe), lấy dấu hiệu sinh tồn thì thực hiện khử khuẩn mức độ trung bình.
Nhân viên khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn đẩy các bộ dụng cụ y tế vào máy tiệt khuẩn
3. Xử lý dụng cụ tái sử dụng
- Làm sạch (Cleaning): Là quá trình sử dụng biện pháp cơ học và hóa học để
loại bỏ những tác nhân nhiễm khuẩn và chất hữu cơ bám trên dụng cụ, nhưng không
diệt/loại bỏ được hết các tác nhân nhiễm khuẩn. Quá trình làm sạch là một bước bắt
buộc phải thực hiện trước khi thực hiện khử khuẩn, tiệt khuẩn tiếp theo. Làm sạch tốt sẽ giúp hiệu quả khử khuẩn, tiệt khuẩn được tối ưu.
- Khử khuẩn (Disinfection): Là quá trình loại bỏ hầu hết hoặc tất cả vi sinh vật gây bệnh trên dụng cụ nhưng không diệt bào tử vi khuẩn. Có 3 mức độ khử khuẩn: mức độ thấp, trung bình và cao.
+ Khử khuẩn mức độ cao (High-level disinfection): Là quá trình diệt toàn bộ vi sinh vật và một số bào tử vi khuẩn.
+ Khử khuẩn mức độ trung bình (Intermediate-level disinfection): Là quá trình diệt được vi khuẩn M. tuberculosis, vi khuẩn sinh dưỡng, vi rút và nấm, nhưng không diệt được bào tử vi khuẩn.
+ Khử khuẩn mức độ thấp (Low-level disinfection): Là quá trình diệt được các vi khuẩn thông thường như một vài vi rút và nấm, nhưng không diệt được bào tử vi khuẩn.
- Tiệt khuẩn (Sterilization): Là quá trình diệt hoặc loại bỏ tất cả các dạng của vi sinh vật sống bao gồm cả bào tử vi khuẩn.
4. Lưu giữ và bảo quản
Dụng cụ sau tiệt khuẩn được lưu giữ ở nơi quy định bảo quản chất lượng dụng cụ đã tiệt khuẩn.
5. Kiểm soát chất lượng
- Quá trình tiệt khuẩn được chứng minh hiệu quả bằng các test kiểm chuẩn vi sinh, hóa học để kiểm soát chất lượng hóa chất khử khuẩn, kiểm soát chất lượng máy hấp, kiểm soát chất lượng từng bộ, gói dụng cụ…
- Kết quả giám sát mỗi chu trình tiệt khuẩn, bộ dụng cụ được lưu trữ lại tại đơn vị tiệt khuẩn trung tâm.
Để phòng ngừa NKBV và đảm bảo chất lượng khám chữa bệnh, tại Bệnh viện Việt Nam – Thuỵ Điển Uông Bí luôn đảm bảo chất lượng vô khuẩn của dụng cụ y tế tái sử dụng. Đây là yêu cầu chuyên môn bắt buộc được khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn Bệnh viện thực hiện, quản lý và giám sát với đầy đủ các bước tiệt khuẩn và các test kiểm, các biện pháp kiểm soát chất lượng quá trình xử lý dụng cụ y tế theo đúng quy trình, quy định của Bộ Y tế.